Üsküdar’ın Eşsiz Sadaka Geleneği

Ahmet Yüksel Özemre’nin Gözünden Üsküdar’ın İncelikleri

Türkiye’nin ilk atom mühendisi ve Üsküdar doğumlu Fizik profesörü Ahmet Yüksel Özemre, “Üsküdar Ah Üsküdar” isimli eserinde sadaka taşı geleneği üzerine dikkat çeken hatıralarını paylaşıyor. İstanbul’un köklü semtlerinden biri olan Üsküdar’ın edep ve ahlak zenginliğini anlatırken geçmişten günümüze aktarılan özel bir uygulamadan bahsediyor.

Mahalle sakinleri yatsı namazına camiiye giderken taşın kovuğuna bir miktar para bırakırlardı. Yatsı namazı çıkışında ihtiyacı olanlar sırayla taşın yanından geçerek elini kovuğa sokar ve bir miktar para alırdı. Bu yardımlaşma geleneğinde kimse bütün parayı almazdı, ertesi gün için yeterli olanı alırdı ve ertesi gün tekrar yardıma muhtaç olanlar için para kalırdı. Üsküdarlılar her daim cebinde bozuk para bulundurur ve ihtiyacı olanlara sadaka vermeyi bir gelenek haline getirirdi.

Özellikle vurgulanan nokta ise, kimseye karşı hor görme veya aşağılama olmadan yapılan bu yardımlaşma ve sadaka kültürüdür. Sarhoş bile olsa kimseye tahkir edilmeyen Üsküdar sakinleri, her daim yardıma muhtaç olanlara yardım elini uzatır ve karşılık beklemezdi.

2002 yılında yaşanan bir anekdot ise Üsküdar insanının yardım severliğini gözler önüne seriyor. Bir dilenciye yardım ettiği sırada alaycı tavırlarla karşılaşan Ahmet Yüksel Özemre, Üsküdar adabını ve inceliğini savunarak fakirlere vermekten hiçbir zaman çekinmediğini ifade ediyor. Bu örnek olay, sadaka kültürünün Üsküdarlılar için ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.

İstanbul’un farklı semtlerinde ve hatta Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde de sadaka taşları bulunmasına rağmen, en fazla sadaka taşı geleneği Üsküdar’da yaşatılmaktadır. Özellikle İstanbul Üsküdar’da bulunan çeşitli camilerin avlularında bu geleneğin yaşatılması, şehrin kültürel zenginliğinin bir yansımasıdır.

Sadaka taşı geleneği, Osmanlı döneminde geliştirilen ince ve farklı yardım yöntemlerinden biridir. Bu geleneğin amacı, ihtiyaç sahibi olanların onurunu koruyarak, yardım alırken utanç duygusu yaşamamalarını sağlamaktır. Bu sayede “alan el” ve “veren el” arasında hiçbir eziklik veya gurur kaybı yaşanmadan yardımlaşma kültürü sürdürülmüştür.

“Sadaka taşı” geleneği, günümüzde popüler hale gelen “askıda kahve” ve benzeri yardım uygulamalarından ayrı bir yere sahiptir. Bu geleneğin işlevselliği ve insaniliği, diğer yardım türleriyle kıyaslanamayacak kadar özeldir.

Üsküdar’ın bu eşsiz kültürü ve geleneği, insanlığa ve yardımlaşma ruhuna önemli bir ilham kaynağı olmaya devam etmektedir.